Kıpçak Boyunun Şeceresi Ve Çıkış Hikayesi -Başkurt Destanı
Başkurtlar Kıpçak Boyunun Şeceresini ve hikayesini şöyle anlatır.
Kıpçak'ın ilk nesillerini Lokman Hekimden diye bilin.Büyük Oğlunu "Deşt Kıpçak" diye adlandırırlar.Bütün Kıpçaklar bunun neslindendir.Ruşan Nebi Deşt-Kıpçak oğludur,onun oğlu İsmail Han onun oğlu Almay diye söylerlerdi.Kendisinde velilik kerameti var idi.Onun İçin "Almay Sultan" diye adlandırırlar.Kendisi Tura dağında Yurt kurmuştur.
İsmail Han ömrünün sonunda halkını toplayıp kendsinin vasiyetini söyledi kendisi "Kadim atam yurduna giderim" diye Jitem sonuna gitti Bu mülk oğlu Almay Sultan'a verrdi ve o arada öldü.Almay Sultan bu yerleri idaresi altına aldı.
O ömrünün sonunda oğlu Kuzı Sultan'a verdi,kendisi orada defnedildi.Yerine oğlu Boskon Beyi oturttu.O yerleri idaresi altına aldı.
Onun oğlu Bulat Bey tahta oturdu,o toprakları idaresi altına aldı.Onun oğlu Babsak Bey hanın sağ yanına oturdu.Börjen'in babası Karakolombet Han'ın sol yanında oturur imiş. "Meğer Han ölse ardından hanlık Babsak'a nasip olur ben hoş kalırım.Bu Babsak ölmeyince bana hanlık nasip olmaz" der. Bunun yerini görmeden,bir mecliste oturduğu vakitte Karakolombet gelip uzun sivri uçlu ok atıp Babsak'ı gözünü kırpmadan vurup öldürdü.
Yine bir oğlu var idi Şıkmanay adlı.Ona saldırdı,o kaçtı Karakolombet kovalayıp "Bu canlı kalırsa ne vakit olursa olsun babasının öcünü ve kanını ister ve alır" diye kovarak ulaşıp Alakuyan başı "Şıkmanay bozkırı"dedikleri bu yerde öldürdü."Şimdi bunların nesli kalmadı" diye sevinir idi.
Bu Babsak Bey Tura Han'ın kızını almış idi Hatunu baba yurduna dönüp gitti.Karakolombet onu almak için uğraştı.O hatun "Gitmem ! Kocamın düşmanı sen oldun,ben sana varıp kıyamet gününde kocama ne cevap veririm"diye gitti.Babasının yurduna döndü.Kendisi hamile imiş.Bunu Karakolombet'e söylemedi.
O karnındaki çocuğun ay ve günü doldu dünyaya geldi bir Oğul doğdu Tura Han ona "Küsek Bey" diye isim koydu.
Oğlan on iki yaşına ulaştığında aslında babasının öldüğünü işitip Tura Han'dan asker istedi "Babamın kanını isterim" diye.Bu Tura Han bu oğlanın gayretini ve himmetini görüp,yüz kişi verdi.
On iki yaşında Küsek Bey gelip Karakolombete ulaşıp saldırdı.Karakolombet buna çare bulamadı askeri ile kaçıp Şülgen mağarasına girdi.Orada Karakolombet'in bir kızı ile bir yiğit bir gece kaçıp Bazal dağına çıkıp gittiler.Bunu Küsek Bey duyup kovaladı.ulaşıp gördü "Karakolombet olmasın" diye görünce onları gönderdi "Nesline zarar vermeyeyim" diye Büyük babası Tura Han söyledi "Allah'dan zafer olup sen galip gelirsen neslini kırma !" diye.
Büyük baba sözü ile gönderdi.Bütün Börjen nesli burada kaldı.
Karakolombet'i bulup alıp hiç kimse kurtaramadan öldürdü.O Karakolombet'in iki kulağını kesti kendisini demir kazanda kaynatıp öldürdü.Bu kararını Taragı bozkırında yaptı Kendisi ismil ile İdil'e "Bey Merhameti" derler.
Buradan çıkıp bu yerde yurt kurdu.
Tura Han'ın verdiği askerleri yedi yıldan sonra döndü.Bütün yurdunu kendi idaresi altına aldı.Oradan hiç kimse geçmez idi,orada han olmadı bey oldu Ak bey hükümdara baş koydular armağanlar aldılar ve mirzalıklar aldılar.Börjen atası Yurmatı Atası,Tabın Atası ve Katay atası ile yurdu idare ettiler.
Aksak Timur Han geldi,Bulgar şehrini aldı tarih dokuz yüz elli dokuz olunca sıçan yılında akrep ayının ikinci gününde Kazan şehrini aldı,Bulgar'ı aldı.Aldıktan sonra her tarafa hükümlerini gönderdi,elçiler yolladı "Hiç kimse Nogay halkı gibi yurdunu terk edip yerini bırakıp kaçmasın herkes kendi dinini tutsun kendi töresini uygulasın" diye elçiler gönderdi.
Hükümlerini yolladıktan sonra tarih dokuz yüz altmış birden Babsak oğlu Küsek Bey üç ilden büyük ağayı alıp Bikbay,Mişevli Karagujak ve Şegeli Şakman üç yöneticiyi alıp bir çok yoldaşları ile gidip,Ak Bey hükümdara baş koydular ve armağanlar aldılar.
Atlas kumaş elbiseler giydiler "Yüz evli halkımız" diye Kazan'a hükümdara bildirdiler.Göçüp giden Nogay halkının topraklarını aldılar.Ak İdil'in iki tarafı ile Bunun için Akbey Hükümdara bu üç ilden giden üç ağaya bağışlayıp.
Küsek "Kıpçak" adını alıp burada kaldı.Ondan Borondok doğdu onun oğlu Söyöndük Doğdu Söyöndökten altı oğul doğdu.Kıpçak'ın bütün nesli böyle olmuştur.